3d. Financiering

Ook 2021 stond in het teken van corona en bracht onzekerheid op de financiële markten over het economisch herstel, inflatieontwikkeling en de reactie van de centrale banken hierop. In 2021 heeft de 10 jaars marktrente voor gemeenten een flinke stijging laten zien van -0,14% naar 0,4%. Dit duidt erop dat de inflatieverwachtingen voor de langere termijn zijn toegenomen. De korte (3 maands) rente bleef echter onveranderd laag rond -0,5%. De korte rente reageert op verwachtingen wat de Europese Centrale Bank met de depositorente doet. Ondanks de lockdowns groeide de Nederlandse economie in 2021. En de vooruitzichten voor 2022 zijn goed. Echter doordat de sterke vraag de nog steeds door de pandemie ontregelde aanbodkant van de economie overtreft loopt de inflatie op. Voor 2022 staat de ECB voor de moeilijke keuze of zij de depositorente versneld moet verhogen om de oplopende inflatie te bestrijden met het risico dat de economische groei daardoor te snel getemperd wordt. Over de afgelopen tien jaar hebben de rentes zich als volgt ontwikkeld:

Kasgeldlimiet en renterisiconorm

De wet FIDO stelt dat de gemeente maximaal 8,5% van het begrotingstotaal (de kasgeldlimiet) met kort geld mag financieren. Als de netto-vlottende schuld, bestaande uit kasgeldleningen en het saldo van de bankrekeningen, de kasgeldlimiet (€ 80 miljoen) drie kwartalen overschrijdt, moeten aanvullende maatregelen worden genomen. De netto vlottende schuld bleef in de eerste helft van 2021 ruim onder de norm, ondanks dat geen lange financiering is aangetrokken. Eind juni zijn alle lopende kasgeldleningen afgelost. Ook in 2021 was de rente op kasgeld het gehele jaar negatief (ca. -0, 5%).

De langlopende schuldpositie van de gemeente Eindhoven is in 2021 gedaald van € 373 miljoen naar € 357 miljoen. In 2021 werd voor een bedrag van € 16,2 miljoen aan leningen afgelost. Vanwege de ruime liquiditeitspositie was het niet noodzakelijk om nieuwe lange financiering aan te trekken in 2021.

Het totaal bedrag aan verstrekte leningen is in 2021 afgenomen met Є 5,1 miljoen tot € 13,8 miljoen.

• woningbouw: de verstrekte leningenportefeuille bevat nog slechts één lening, die is doorgeleend aan een Eindhovense woningbouwcorporatie. Deze lening à € 1,5 miljoen is afgesloten met zogenaamde WSW-garantie; in geval de tegenpartij in gebreke blijft, kan de gemeente haar lening via het Waarborgfonds Sociale Woningbouw (WSW) terug krijgen.
• deelnemingen: Park Strijp heeft in februari en december in totaal € 5,4 miljoen afgelost op de achtergestelde lening.
• overige: er is voor € 1,4 miljoen aan nieuwe leningen verstrekt aan particulieren binnen het zonnepanelenproject Zuidoost-Brabant. Op reeds lopende leningen binnen dit project en op starters- en duurzaamheidsleningen via SVn is regulier afgelost.

Om de netto schuld te bepalen corrigeren we de opgenomen gelden (lang en kort) met de verstrekte leningen en liquide middelen. Per saldo is de netto schuld in 2021 fors afgenomen met € 124 miljoen naar € 282 miljoen. De opgenomen gelden zijn € 16,2 miljoen afgenomen door aflossing van langlopende leningen. Alle kasgeldleningen (€ 50 miljoen ultimo 2021) zijn afgelost. Het saldo liquide middelen is met € 62,9 miljoen toegenomen. Hier tegenover staat een afname van de verstrekte leningen van € 5,1 miljoen. Over de afgelopen jaren heeft de netto-schuld zich als volgt ontwikkeld:

Renteresultaten

De gemeente opereert op de geld- en kapitaalmarkt. De kosten van het eigen vermogen en de rentekosten van de leningen worden via de interne rekenrente doorberekend aan de sectoren met investeringen in economisch nut of grond. De commissie BBV heeft in 2016 de methode van berekening van de interne rente en de rente grondbedrijf voorgeschreven. Voor de berekening van de interne rente worden de rentekosten omgeslagen over de activa die integraal zijn gefinancierd. De interne rente en de rente op reserves en voorzieningen zijn bij de begroting 2021 vastgesteld op 1,0%. De, op basis van dit percentage, doorbelaste rentelasten mogen in de realisatie niet meer dan 25% afwijken van de werkelijke netto (externe) rentelasten: het zogenaamde renteresultaat. Het gerealiseerde renteresultaat op het taakveld treasury valt in 2021 binnen de bandbreedte die in de BBV notitie is gedefinieerd. Het rentepercentage voor het grondbedrijf is bij de begroting vastgesteld op 0,97%. Dit percentage is ook gehanteerd in de realisatie.

Onderstaand schema geeft inzicht in de netto rentelasten, de wijze waarop rente aan grondexploitaties, projectfinanciering aan specifieke taakvelden en omslagrente aan investeringen wordt toegerekend en het renteresultaat op het taakveld treasury.
Het gerealiseerde renteresultaat is € 0,7 miljoen positief. De voordelige afwijking ten opzichte van gewijzigde begroting is met name het gevolg van lagere externe rentelasten door minder investeringen in de afgelopen jaren. Ook in 2021 was het niet noodzakelijk om lange financiering aan te trekken. Daarnaast is door de positieve rente op kasgeldleningen een niet begrote opbrengst gerealiseerd.

Per eind 2021 is voor een bedrag van € 10,7 miljoen aan leningen direct gegarandeerd door de gemeente aan instellingen, die actief zijn op het gebied van gezondheidszorg, welzijn, sport en cultuur. De garanties zijn deels verstrekt met hypothecaire zekerheid. Het college van B&W is terughoudend in het verstrekken van nieuwe garanties of leningen. In geval van materiële bedragen wordt vooraf advies ingewonnen van de raad.
Er zijn geen nieuwe garanties verstrekt in 2021. In 2016 is besloten om een garantie te verstrekken voor de gebiedsontwikkeling Mariënhage (€ 2,5 miljoen), waarvoor ook de provincie Noord-Brabant en het Nationaal restauratiefonds leningen verstrekken. De gronden en gebouwen zijn geleverd aan DomusDELA Vastgoed B.V. en de herontwikkeling is gereed. De garantie wordt in 2022 geformaliseerd. Per saldo is het bedrag aan verstrekte garanties afgenomen in 2021 met € 0,8 miljoen als gevolg van reguliere en vervroegde aflossingen door geldnemers.

Op de uitstaande leningen en garanties loopt de gemeente risico. Daarom brengen we over (een deel van) de lopende leningen en garanties jaarlijks een risicopremie in rekening bij de geldnemers. Met deze premies voeden we de reserve algemene risico’s garanties en geldleningen. Als de gemeente wordt aangesproken op haar garantie, of een lening niet wordt afgelost, komt dit verlies ten laste van deze reserve. In 2021 zijn er geen bedragen ten laste van de reserve gebracht. Er zijn geen garanties ingeroepen. Jaarlijks bepalen we de minimale hoogte van de reserve aan de hand van de financiële positie van de geldnemers (solvabiliteit) en de (hypothecaire) zekerheden. Net als vorig jaar is dit jaar extra rekening gehouden met het effect van corona op de geldnemers en het risico dat dit met zich meebrengt voor de gemeente. Uit deze analyse bleek dat een reserve van € 3,3 miljoen eind 2021 passend is voor het afdekken van de risico’s.

Woningbouwcorporaties kunnen voor de financiering van hun investeringen leningen aantrekken met borging van het Waarborgfonds Sociale Woningbouw. Rijk en gemeenten staan samen garant voor het WSW via de achtervangpositie. Indien het garantievermogen van het WSW te laag is (bijvoorbeeld doordat corporaties in andere steden een beroep op het WSW doen) moeten alle deelnemende gemeenten en het rijk aan het WSW renteloze leningen verstrekken. Eindhoven neemt eind 2021 voor een bedrag van € 1,47 miljard de achtervangpositie in. Momenteel zijn er geen signalen dat deze achtervangpositie wordt aangesproken.

Eind 2013 is verplicht schatkistbankieren voor decentrale overheden ingevoerd. Nieuwe beleggingen zijn niet meer toegestaan, maar oude beleggingen mogen worden aangehouden tot de einddatum. Eindhoven heeft geen structurele tegoeden. Vanwege negatieve rente op positieve saldi bij reguliere bankrekeningen, worden alle (tijdelijke) tegoeden afgestort bij de Staat tegen een rente percentage van 0%. De norm waarboven kasoverschotten verplicht moeten worden afgestort is halverwege 2021 verruimd van € 4,6 miljoen naar € 10,9 miljoen voor Eindhoven. In 2021 is het saldo op de bankrekeningen onder de norm gebleven.